«چابهار تایمز» پرونده پرمناقشه اين روزهاي سواحل مكران را بررسي كرد:
چابهار به اين 10دليل، شهر فرودگاهي مي‌خواهد
چابهار تایمز / شکوفه کتانباف زاده*: وقتی در تاریخ بیستم شهریورماه، فرودگاه كنارك به یکباره و بدون اطلاع قبلی تعطيل شد، همه نگاه‌ها به سوي چابهار برگشت. رسانه‌ها، نمايندگان مجلس، دولت و … همه و همه درباره این موضوع، انتقادهای خود را بیان کردند. يک هفته طول كشيد تا دوباره مسئولان فرودگاه كنارك مجاب شوند اجازه ورود هواپيماها را صادر کنند. اين تعطيلي يك هفته‌اي كه ابعاد جهاني هم پيدا كرد، ظاهرا مناقشه بر سر ساخت يك مجموعه فرودگاهي جديد در چابهار است. «چابهار تایمز» در گزارشي ، چرايي ساخت يك مجموعه فرودگاهي در منطقه آزاد چابهار را بررسي كرده است.
***
1/ مزيت چابهار در جهان كنوني تجارت بر مقوله حمل‌ونقل استوار است؛ اما آنچه مي‌تواند اين مزيت را شكوفا كرده و منافع ديگر كشورها را در مسير چابهار درگير كند، بسيار گسترده‌تر و فراتر از مقوله حمل‌ونقل است كه از آن با عنوان لجستيك نام مي‌برند. آنچه مزيت‌هاي چابهار به عنوان يك كريدور مهم تجاري را عيان مي‌كند، تكميل زنجيره ارزش لجستيك است. ساخت شهر فرودگاهي، به عنوان مهمترين حلقه مفقوده اين زنجيره ارزش است.
2/ توافقنامه‌هاي مهم زيادي در حوزه بين‌الملل وجود دارد كه از طريق ظرفيت‌هاي ترانزيتي چابهار عملياتي مي‌شود. از جمله اين توافقنامه‌ها مي‌توان به توافقنامه چابهار ميان سه كشور ايران، هند و افغانستان و يا توافقنامه آسياي ميانه بين كشورهاي آسياي ميانه و ايران اشاره كرد و حتي كريدور شمال به جنوب هم كه از سوي دو كشور روسيه و هند به شدت دنبال مي‌شود، محور اصلي آن چابهار است. تمام اين توافقنامه‌ها بر ظرفيت‌هاي حمل‌ونقلي و ترانزيتي چابهار تاكيد دارند. به فعليت رسيدن اين ظرفيت‌ها در حوزه جاده و بندر ريل و البته به ثمر نشستن توافقنامه‌هاي بين‌المللي، نيازمند يك شهر فرودگاهي است. شهر فرودگاهي كه نه فقط كاركردش نشست و برخاست هواپيما بوده و چيزي شبيه شهر فرودگاهي دبي است و حجم بالايي از حمل‌ونقل كالا و همچنين ترانزيت كالا و مسافر را پوشش مي‌دهد.
3/ هند با 1.4ميليارد جمعيت و يكي از پنج اقتصاد بزرگ جهان در يك سوي پل ايستاده و فدراسيون روسيه با همه توانمندي‌ها و ظرفيت‌ها اقتصادي و سياسي در آن سوي پل؛ اين دو قدرت بزرگ اقتصادي و بازار مصرف جهاني توافق كرده‌اند مراودات خود را از يك مسير جديد انجام دهند: پلي جديد در چهارراه جهاني تجارت به نام چابهار. اين فرصت طلايي تنها در صورتي به فعليت مي‌رسد كه چابهار زيرساخت‌هاي حمل‌ونقلي‌اش به وجه اكمل آماده كند. تكميل شهر فرودگاهي چابهار همان زيرساخت مورد نياز كريدور جنوب به شمال است.
4/ برگ برنده چابهار در معادلات اقتصاد، فاكتوري به نام حمل‌ونقل، است. همان مزيت رقابتي چابهار كه با نزديك شدن ديگر فاكتورهاي جهاني تعيين‌كننده قيمت چون دسترسي به منابع اوليه، هزينه توليد و بازارهاي فروش، رخ عيان كرده است. شهر فرودگاهي چابهار با هدف تقويت همين مزيت رقابتي راه‌اندازي مي‌شود.
5/ مزيت ديگري كه توسعه حمل‌ونقل در چابهار را مزيت مي‌بخشد، بازار بزرگ مصرفي است كه از طريق چابهار مي‌توان به آن دست پيدا كرد. شايد نمونه مشابه منطقه آزاد چابهار در منطقه كه مي‌تواند كاركردهاي حمل‌ونقل تركيبي را داشته باشد، بندر صحار در عمان است. با اين تفاوت كه بازار مصرفي كه از طريق صحار مي‌توان به آن دست پيدا كرد، قريب 40ميليون نفر است، اما پشت چابهار بازار مصرف 800ميليون نفري قرار دارد.
6/ مزيت‌هاي ترانزيت مسافر در چابهار وجود دارد كه از يك سو مسيرها را كوتاه‌تر مي‌كند و از سوي ديگر صرفه‌جويي هزينه‌ها را در پي دارد. به عنوان نمونه، مطالعاتي در منطقه چابهار در زمينه حمل مسافرتي صورت گرفته كه نشان مي‌دهد اگر امكان متصل شدن پروازهاي اروپايي به شرق آسيا از طريق چابهار برقرار شود و پروازهاي اين مسير بتوانند در چابهار توقف داشته باشند تا 30درصد در هزينه‌هاي پرواز صرفه‌جويي خواهد شد و اين عدد چنان چشمگير است كه ايرلاين‌ها را به سوي چابهار مي‌كشاند.
7/ چالشي كه اكنون چابهار در حوزه فرودگاهي دارد، نظامي بودن فرودگاه فعلي چابهار و كنارك است. فرودگاه فعلي چابهار و كنارك به عنوان يك فرودگاه نظامي كد شده و بعضا تجار و بازرگانان براي تردد در يك فرودگاه نظامي ممكن است با چالش‌هايي مواجه شوند. بنابراين اين فرودگاه فعلي خود گاه مانعي براي تردد تجار در چابهار به شمار مي‌رود.
8/ فاصله 45كيلومتري فرودگاه كنارك و چابهار با محدوده منطقه آزاد، مانعي براي تردد تجار و سرمايه‌گذاران به چابهار است. يك اصل مهم در منطق آزاد، تردد بدون رواديد است. به اين معنا كه افراد بدون دريافت رواديد ايران مي‌توانند به مناطق آزاد وارد شده و در نهايت از مناطق آزاد خارج شوند. اما قرار گرفتن فرودگاه فعلي خارج از محدوده منطقه آزاد، عملا اين مزيت را از بين برده است. به اين معنا كه بازرگان خارجي كه قصد سفر به منطقه آزاد چابهار را دارند به طور مستقيم وارد منطقه آزاد نمي‌شود و در نتيجه براي سفر به منطقه آزاد بايد رواديد گرفته و وارد خاك ايران شود. در نتيجه براي يك سرمايه‌گذار خارجي تفاوت چنداني ندارد كه به پايتخت كشور وارد شود يا منطقه آزاد؛ بايد همان روال معمول دريافت رواديد را طي كند.
9/ شهر فرودگاهی محورهای فعالیتی اقتصادی متعددی را در برمي‌گيرد كه شايد حمل‌ونقل مسافر و نشست و برخاست هواپيما تنها بخشي از فعاليت‌هايش باشد. احداث میلیون‌ها مترمربع انبارهای مسقف و روباز برای انواع کالاهای خاص همچون دارو و مواد فاسدشدنی که صرفا به‌صورت هوایی قابل حمل هستند و سردخانه برای نگهداری و توزیع کالاهای تراتزیتی يكي از ابعاد اين فرودگاه از منظر هاب ترانزيتي منطقه است.
10/ احداث مراکز بزرگ تولید و توزیع مواد غذایی مورد نیاز شرکت‌های هواپیمایی عبوری که اصطلاحا شرکت‌های کترینگ نامیده می‌شوند، يكي از كاركردهاي شهر فرودگاهي چابهار خواهد بود. هم اکنون یکی از دلایل فرود موقت بسیاری از هواپیماهایی که در مسیرهای طولانی‌تر از 6 ساعت مثلا از سنگاپور به ایتالیا پرواز دارند، به فرودگاه‌هایی همچون دبی و قطر که هیچ تبادل مسافری هم ندارند صرفا دریافت خدماتي همچون سوخت و غذا است. احداث مراکز بزرگ بانکرینگ هوایی اعم سوخت‌رسانی به ناوگان هوایی جهانی و هواپیماهای عبوری، انجام هرگونه تعمیرات جزعی و رفع معایب فنی هواپیماها، تخلیه فاضلاب هواپیماها، تعویض روغن موتورها و سیستم‌های هیدرولیک هواپیما و تهیه کترینگ از كاركردهاي مهم شهر فرودگاهي است.
*کارشناس ارشد روابط بین الملل
